MÜZİK ALETLERİ TARİHÇESİ

Çalgıların tarihi insanlık kültürünün başlama tarihine yakındır. İnsanlar toplumsal hayatı ilgilendiren bazı dini, içtimai, sosyolojik ritüellerinde müzik aletlerini kullanmıştır. Bunun yanı sıra duygusal bir varlık olan insan kendini ifade edebilmek için de müzik aletlerini kullanmıştır. Arkeolojik araştırmalarda 5000 yıl öncesinde müzik aletlerinin kullanılmaya başlandığı görülmüştür. 20. Yüzyılda ise çalgı bilimi temelleri atılmıştır. Kültürlerin küresel olarak etkileşiminden sonra ve teknolojinin de gelişmesiyle günümüzde birçok farklı müzik aleti çeşidi oluşmuştur.

Müzik aletlerini çalınış şekillerine göre şu şekilde gruplandırabiliriz;

• Telli Çalgılar
• Vurmalı Çalgılar
• Nefesli Çalgılar
• Yaylı Çalgılar
• Tuşlu Çalgılar

TELLİ MÜZİK ALETLERİ

Telli müzik aletleri tellerin titreşmesiyle sesleri oluşturur. Çıkan sesin yüksekliği ise tellerin titreşiminin ve gövde boşluğunun oluşturduğu rezonans ile sağlanır. Telli çalgıları da kendi içerisinde tezeneli çalgılar, yaylı telli çalgılar, vurmalı telli çalgılar olarak üçe ayırabiliriz. Yurdumuzda kullanılan bazı telli enstrümanlardan bir kaçından bahsedelim.

BAĞLAMA

Türk halk müziğinin ana çalgılarından biri de bağlamadır. Birçok çeşidi olan bu telli müzik aleti mızrap ile çalınır. Asya’ daki lavttan doğmuş ve Anadolu topraklarının çeşitli bölgelerinde kendini göstermiştir. Türkiye’ de ise Cura, Çöğür, Tambura, Divan sazı, Meydan sazı ve Elektro Saz gibi çeşitleri vardır. İnsanları duyulduğunda farklı duygulara sürükleyebilecek bir sesi olan bu enstrümanı dinlemek isterseniz Anadolu toprakları dünyanın en iyi lokasyonu olabilir. Türk halk müziğinin ana çalgılarından biri de bağlamadır. 

GİTAR

Dünyada en çok çalınan telli müzik aletlerinden biri de gitardır. Çok yönlülüğü ile birçok müzik türünde ve dünyanın birçok yerinde kullanılmaktadır. Sap, gövde ve baş olmak üzere 3 tane bölümü vardır. Klasik gitar, akustik gitar, bas gitar, elektro gitar gibi çeşitleri bulunur. Bu gitarlar da kendi içerisinde çalınacağı müzik türüne göre farklılıklar gösterebilir. Genel olarak 6 tellidir ama 7,10 veya 12 telli gitarlar da vardır. Müziğe ilgi duyan insanlar arasında en çok tercih edilen müzik aleti gitardır.

VURMALI MÜZİK ALETLERİ

Perküsyon veya vurmalı çalgılar bagetle, elle veya benzer başka bir aletin vurması ve teması yoluyla ses çıkaran müzik aletleridir. İnsanlık tarihinin en eski müzik aleti türlerinden biri olduğu düşünülmektedir. Müzikte ritim oluşturmak için kullanılır.

BATERİ

Bateri aslında vurmalı bir müzik aleti setidir diyebiliriz. İçerisinde 5 tane davul ve 3 parça zil bulunur. Bu parçaların sayısı isteğe göre değiştirilebilir. Baget denilen tahta çubuklarla çalınır. Bazı müzik türlerinde fırça ve tokmak da kullanılır. Birçok müzik grubunda veya orkestrada ritmi tutan ve şekillendiren genellikle bateristlerdir. Bateri çalmak için sağlam bir ritim kulağı, el-ayak koordinasyonu, hız ve denge gereklidir.

DEF

Def yaklaşık 30-40 cm çaplarında enli bir kasnağın bir yüzüne deri gerilerek yapılan müzik aletidir. Tarihi Sümerlere kadar dayanan Def farklı medeniyetler tarafından kullanılıyordu. Türk musikisinde ise bir usul vurma aletidir. Telli ve telsiz çeşitleri mevcuttur.

NEFESLİ MÜZİK ALETLERİ

İnsanların nefesleri aracılığı ile çalınan nefesli müzik aletleri genelde bakır veya tahtadan yapılır. Üzerindeki delikler sayesinde nota çeşitliği sağlayan yapıları vardır. Diğer müzik aletlerine göre çalması ustalık gerektiren bir türdür. Bazı çeşitlerine örnek vermek gerekirse Flüt, mızıka, melodika, klarnet, ney ve yan flüt diyebiliriz. İnsanın nefesiyle direk etkileşimde olmasıyla dinleyicilere farklı duygular tattırabilen hoş bir türdür. Mesela Ney dinlemek insanı ne kadar rahatlatıyor ise mızıka dinlemek de insanı o kadar neşelendirebilir.

NEY

Ney tarihi milattan önce 5000’ lere kadar dayanmaktadır. Hammaddesi kargı isminde bir kamıştır. Yaklaşık 13 çeşit ney vardır. Fars, Arap ve Türk kültürlerinin yaşadığı topraklarda harmanlanmış ve çok çeşitli kültürlerde kullanılmıştır. Günümüzde ise Türk Sazı olarak adlandırılan Ney tasavvuf müziğinin bir parçası haline gelmiştir. Mevlana Celaleddin-i Rumi’ nin Mesnevi eserinin ilk 18 beytinde geçen Ney ile ilgili dizelerden bazıları ise şu şekildedir;

“Dinle, bu ney neler hikâyet eder, ayrılıklardan nasıl şikâyet eder. Beni kamışlıktan kestiklerinden beri feryâdımdan erkek ve kadın müteessir olmakta ve inlemektedir. “

“Benim sırrım feryâdımdan uzak değildir. Lâkin her gözde onu görecek nûr, her kulakta onu işitecek kudret yoktur. Beden ruhtan, ruh bedenden gizli değildir. Lâkin herkesin ruhu görmesine ruhsat yoktur.”

YAYLI MÜZİK ALETLERİ

Yaylı çalgılarda ses, yayın teller üzerinde kaydırılarak titreşim oluşturmasıyla oluşur. Yay ise genellikle sert ağaçtan yapılmış eğik bir çubuğun arasına at kuyruğunun gerilmesi ile yapılır. Keman, çello, elektro keman, kontrabas, viyola, viyolonsel, kemençe, kabak kemane, yaylı tambur gibi çeşitleri vardır. Yörelere göre ve müzik türlerine göre farklılık gösterir. Mesela Karadeniz bölgesinde kemençe vazgeçilmez bir müzik aletidir. Keman, çello, viyola ise müzik gruplarında, orkestralarda ve müziğin hemen hemen her türünde kullanılan etkileyici çalgılar arasındadır.

KEMAN

Violin ailesinde viyola, viyolonsel ve keman bulunur .Keman violin ailesinin bir üyesidir. Diğerlerine göre en yüksek tondan çalan türdür. Keman 4 telden oluşan perdesiz bir çalgıdır. İlk keman 1555 yılında yapılmıştır. Keman çalanlara kemanist denir. Kemanın insanı derinden etkileyen güzel bir sesi vardır. Sesi diğer müzik aletlerine göre insan sesine daha yakındır. Yapımında ise ladin, köknar, gül, abanoz gibi ağaçlar kullanılır.

TUŞLU MÜZİK ALETLERİ

Klavye kullanılarak çalınan müzik aletleridir. Dijital veya akustik olarak ses elde etme çeşitleri vardır. En bilinen ve yaygın olanlar ise piyano, org, synthesizer(sentezleyici) ve dijital piyanodur. Mesela piyanoda sesler teller vasıtasıyla akustik olarak elde edilir fakat sentezleyici de elektriksel sinyallerin amfi, hoparlör veya kulaklıkla sese dönüşümü gerçekleşir. Tuşlu müzik aletleri de müziğin çeşitli alanlarında sıkça kullanılmaktadır. Özellikle piyano klasik müziğin vazgeçilmez müzik aletlerinden biridir.

PİYANO

Piyano klavyeli, telli bir müzik aletidir. Yapısı büyük ve ağır olmakla beraber 88 tuşa sahiptir. Aslında tuşlu müzik aleti olmasına rağmen sesler çekiçlerin tellere vurmasıyla oluşur. İlk piyano ise 1700 yıllarının başında İtalya’ da bulunmuştur. Daha çok klasik ve caz müzik türlerinde kullanılır. Solo performanslarda da öne çıkan bir müzik aletidir. Akustik piyano, Dijital piyano ve hibrid piyano olarak 3 çeşide ayırabiliriz.